W związku z pojawiającymi się wątpliwościami dotyczącymi prawidłowego sposobu przechowywania danych dotyczących nazw ulic i innych obiektów w bazie EMUiA postanowiliśmy przybliżyć Państwu aktualny stan prawny w tym zakresie.

O zasadach wprowadzania nazewnictwa ulic, alei, placów i innych obiektów do systemu iMPA pisaliśmy szerzej TUTAJ. Przypomnijmy więc tylko, że w uchwale o nadaniu nazwy należy przede wszystkim określić dwa kluczowe atrybuty – cechę, która determinuje jego rodzaj i geometrię, oraz nazwę. Wskazuje się także położenie przestrzenne obiektu – poprzez wskazanie działek ewidencyjnych lub wykorzystując do tego załącznik graficzny z naniesionym przebiegiem. Po wejściu w życie uchwały informacja o nowym obiekcie trafia do szeregu rejestrów i usług. Co istotne, struktura danych w poszczególnych bazach może się różnić.

AKTUALNY STAN PRAWNY

Ewidencja miejscowości, ulic i adresów – urząd gminy 

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 21 lipca 2021 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów:

Model pojęciowy danych EMUiA (załącznik nr 1 do rozporządzenia) precyzuje natomiast jakie dokładnie atrybuty powinny być określone dla poszczególnych rodzajów obiektów. Zgodnie ze specyfikacją w przypadku ulic, placów itd. zakres atrybutów wynika z diagramu UML:

Od strony technicznej prowadzenia ewidencji, w aplikacji iMPA przekłada się to na następujący widok szczegółów ulicy:

Centralny katalog ulic – Główny Urząd Statystyczny

Rejestr ULIC jest elementem Krajowego Rejestru Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT) i stanowi ogólnopolski zbiór ulic przypisanych do miejscowości, wprowadzanych przez Urząd Statystyczny na podstawie podjętych przez rady gmin uchwał. Każdy obiekt tworzy się określając cechę i nazwę, a następnie nadaje się unikalny pięciocyfrowy identyfikator.

Zgodnie z opisem struktury zbioru ULIC:

• CECHA – określenie rodzaju ulicy (ul., al., pl., skwer, bulw., rondo, park, rynek, szosa, droga, os., ogród, wyspa, wyb., inne);
• NAZWA_1 – część nazwy począwszy od słowa, które decyduje o pozycji ulicy w układzie alfabetycznym, aż do końca nazwy;
• NAZWA_2  – pozostała część nazwy lub pole puste (w przypadku, gdy pole Nazwa_2 nie jest puste, aby otrzymać nazwę ulicy w pełnym brzmieniu, człony nazwy należy ułożyć w kolejności: Nazwa_2, Nazwa_1).

Przykładowy rekord z paczki danych zbioru ULIC wygląda następująco:

Państwowy Rejestr Granic – Główny Urząd Geodezji i Kartografii

Jednym z zadań systemu teleinformatycznego stosowanego do prowadzenia EMUiA jest zapewnienie możliwość przekazywania do PRG, z wykorzystaniem usług sieciowych, nowych albo zmienionych danych o adresach. Zgodnie z wytycznymi do zasilania PRG, dostępnymi na stronie GUGIK (dokument w wersji 2.07) dane powinny być przekazywane zgodnie ze schematem załączonym do ww. wytycznych. Fragment schematu, w części odnoszącej się do ulic wygląda następująco:

<complexType name="AD_NazwaUlicyType">
        <sequence>
            <element name="nazwaCzesc" type="string" minOccurs="0"/>
            <element name="nazwaGlownaCzesc" type="string"/>
            <element name="przedrostek1Czesc" type="string" minOccurs="0"/>
            <element name="przedrostek2Czesc" type="string" minOccurs="0"/>
            <element name="idTERYT" nillable="true">
<complexType>

W tym miejscu można zauważyć pewną niekonsekwencję, gdyż jak wskazano wyżej, organ prowadzący EMUiA nie ma podstaw do prowadzenia i przechowywania nazw ulic w rozbiciu na tyle pozycji. W praktyce 2335 gmin i miast przekazuje do PRG tylko "NazwaCzesc" oraz "NazwaGlownaCzesc", które odpowiadają wskazanym wcześniej atrybutom. Natomiast jedynie 142 jednostki – czyli nieco ponad 5% wszystkich gmin –  uzupełniają pola "przedrostek1Czesc" i "przedrostek2Czesc". 

INNE USŁUGI

Usługi słownikowe – Główny Urząd Geodezji i Kartografii

Usługi słownikowe udostępniają referencyjne dane z PRG dotyczące adresów tj. słowniki miejscowości, ulic i adresów. Dane są zwracane w dwóch postaciach: skróconej, zawierającej wyłącznie atrybuty opisujące dany obiekt (np. dla adresu numer porządkowy) oraz w wersji pełnej, zawierającej także atrybuty obiektów nadrzędnych (np. dla adresu nazwa ulicy czy identyfikator TERYT powiatu).

W Dokumentacji Usług Słowników można znaleźć opis atrybutów dostępnych dla poszczególnych obiektów. W przypadku ulic są to:

Możemy zauważyć, że pojawia się tutaj analogiczne szczegółowe rozbicie nazwy ulicy na: dwa przedrostki oraz główną i poboczną cześć nazwy. Ponieważ usługi słownikowe bazują na bazie PRG, stąd zapewne jest przeniesienie podziału atrybutów 1:1. Jak wskazano wcześniej, tylko pewien mały procent jednostek korzysta z tych pól. Skąd jednak w ogóle mamy do czynienia z takim układem atrybutów, który odbiega od obowiązującego rozporządzenia ws. EMUiA i zasad GUS?

STAN ARCHIWALNY 

Przedrostki, jako część nazwy ulicy czy innego obiektu, funkcjonowały w latach 2012-2021 w nieobowiązującym już schemacie aplikacyjnym EMUiA. Schemat stanowił załącznik 2 do rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 9 stycznia 2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów.

Co należy podkreślić – opisane wyżej rozporządzenie już nie obowiązuje. Zapewne wpłynęło jednak na budowany w tamtym czasie w zakresie danych adresowych Państwowy Rejestr Granic. W ramach bieżącego działania tego rejestru, w niezmienionej do dziś formie, zachowana została przedstawiona powyżej struktura danych. Pojawia się więc pewna płaszczyzna, na której będą pojawiać się rozbieżności. Nie sposób upatrywać jakiejkolwiek "winy" tego stanu w organach prowadzących rejestr EMUiA.

Podsumowując, podział nazwy obiektu na cztery elementy zamiast dwóch w systemie do prowadzenia EMUiA nie może być uznany za prawidłowy zgodnie z aktualnym stanem prawnym. Oczywiście w indywidualnych przypadkach dana jednostka, np duże miasto, może w ramach swoich systemów tworzyć dodatkowe słowniki, które zawierają specjalne rozbicie, ale jak wskazaliśmy wyżej, taka sytuacja dotyczy w zasadzie kilku dużych miast i pojedynczych przypadków w gminach. Zapewne wynika to z faktu, że zwłaszcza duże miasta posiadają własne, budowane według wewnętrznych zasad i oczekiwań zintegrowane systemy informatyczne, gdzie rejestr EMUiA jest mocno powiązany z innymi rejestrami, np. EGiB.

Na marginesie warto wspomnieć, że również ostatnie kontrole, jakie wykonywał GUGiK na wybranych gminach zdają się pośrednio potwierdzać powyższe. Po przeanalizowaniu rodzajów błędów wskazywanych gminom (z pismami i załącznikami można zapoznać się na portalu Geoforum.pl) okazuje się, że w przypadku błędów dotyczących ulic,  jednym z wykazywanych typów błedów jest właśnie: ulice z uzupełnionym polem "Przedrostek 1" i "Przedrostek 2"(przykładowe pismo z błędami).